Het is al begonnen, er kan al voorzichtig nagedacht worden over het plannen van fysieke reizen. Het schijnt dat ‘we’ het reizen zo gemist hebben tijdens de covid-lockdown. Ondanks dat ik vakanties ook heerlijk vind, kan ik niet zeggen dat ik het reizen zo heb gemist afgelopen jaar. Ik heb namelijk actieve- én alternatieve digitale bestemmingen ontdekt waarbij kunst -of eigenlijk het openstaan voor nieuwe ontdekkingen en ervaringen- de basis was. Deze prachtige reizen waren laagdrempelig, relatief goedkoop, samen met anderen, vaak ontroerend en gaf mij voeding om er weer een tijdje tegenaan te kunnen gaan. Het was niet alleen mijn ervaring, maar ook van anderen. Ik noem het graag een artistieke reis waarvoor je geen kunstkenner en zelfs geen kunstliefhebber hoeft te zijn om toch bij bijzondere bestemmingen te komen door kunst. 

Een van de reizen was een digitale masterclass co-creatie met Elke-Bruno aangeboden door Fontys Hogescholen Tilburg. Ik voelde bij de start een lichte gezonde spanning want ik wist niet wie de andere achttien reisgenoten waren. Zouden er alleen kunstenaars zijn? Pas ik daar wel bij? In ieder geval was mijn belangstelling naar wat het me zou brengen groot en daarmee was de voorbereiding al klaar. Tijdens de eerste van de vier digitale bijeenkomsten was nog niet duidelijk wat de uiteindelijke bestemming zou zijn. Het niet weten en aan de slag gaan bracht nieuwsgierigheid naar wat het ons zou brengen. Bruno en Elke inspireerden ons door nationale en internationale voorbeelden van wat co-creatie met kunst kan zijn. Vervolgens stelden we gezamenlijk een kader op voor foto-opdrachten die we buiten in stedelijke en landelijke omgeving zouden gaan maken. Ik ben niet persé van het maken, maar moest en ging toch aan de bak. De opdrachten, die gelukkig laagdrempelig en relatief eenvoudig waren, maakte dat ik met andere ogen naar mijn omgeving ben gaan kijken. Soms gaf dit verwarring, vaker verwondering. Door rust en tijd te nemen om mijn omgeving vanuit een opdracht te ontdekken was heel bijzonder. Zonder dat we elkaar als groep live hebben ontmoet hebben we een gezamenlijke artistieke reis gemaakt dat een filmpje heeft opgeleverd: 49 Movements of Time. Binnenkort wordt dit filmpje getoond op een groot buiten led scherm bij het Factorium in het centrum van Tilburg. 

Bij een andere reis was ik de ‘reisleider’. Voor mijn werk en mijn kleine ondernemerschap heb ik de laatste maanden vijf digitale masterclasses Art Based Learning (Lutters, 2020) begeleid. Art Based Learning is een methodiek om kunst te ervaren waarbij de deelnemers antwoorden of inzichten krijgen op voor hen betekenisvolle vragen. Achtergrond, opleiding of werk is helemaal niet van belang omdat je niets van kunst hoeft te weten. Alleen een nieuwsgierige open houding is voldoende. De verbeeldingskracht en de creatieve geest -die ieder in zich heeft- maakte dat de deelnemers nieuwe bestemmingen hebben ontdekt.  

En tot slot wil ik ook nog een derde reis delen die vooral anderen hebben ervaren. Eind april vond de lancering plaats van het intens mooie project Kunstkameraadje. Kunstkameraadje is een project dat mijn collega Heleen Korthals het afgelopen jaar vanaf de eerste lockdown heeft ontwikkeld voor de gemeente Vught. Ze heeft mensen die een steuntje in de rug konden gebruiken met grote zorgvuldigheid gekoppeld aan lokale kunstenaars. Deze koppels hebben samen een (grotendeels digitale) reis gemaakt waarbij de interesse naar elkaars leven groot was. Door de onderzoekende houding van de kameraadschappen werden er door gesprekken mooie en vaak ook ontroerende verbindingen gemaakt die normaliter niet tussen twee vreemden zal ontstaan. Samen zijn ze de reis van een proces aangegaan om uiteindelijk tot een product te komen. De waarde van kunst is vaak niet in woorden te vangen, echter in deze digitale tentoonstelling zijn het -naast de werken- ook de woorden die de kracht van kunst uitspreken. 

De reizen die ik heb beschreven noemde ik regelmatig artistieke reizen. Het woord artistiek doet wellicht snel vermoeden dat dit alleen aan kunstenaars is voorbehouden. Maar zoals je hebt gelezen hoef je hiervoor zeker geen kunstenaar te zijn. Randvoorwaarden zijn wel van belang want een betekenisvolle kunstervaring doe je niet zomaar op. Eén ervan is een open houding. Bij een open houding gebeurt er iets bij de deelnemer, een moment dat het bijzonder maakt. Het is de ruimte waar verwondering, fascinatie en onzekerheid de ruimte krijgt. Het heeft niet alleen een positieve uitwerking op jezelf, maar het helpt je ook een rol van betekenis te spelen in je omgeving (Twaalfhoven, 2020). 

Daarom luidt mijn reisadvies dan ook, houd het dichtbij huis en ga op onderzoek uit naar welke bestemming kunst jou kan brengen. 

Bronnen:

Lutters, J. (2020). Art Based Learning: handboek creatief opleiden. Bussum, Nederland: Coutinho.

Twaalfhoven, M. (2020). Het is aan ons: waarom we de kunstenaar in onszelf nodig hebben om de wereld te redden (2de ed.). Amsterdam/Antwerpen, Nederland/België: Atlas Contact.

De foto is gemaakt door mijzelf en is uitvergroting van het werk van Eva Jospin, Matera 2020 nu te zien in Het Noordbrabants Museum. Ik waande me tijdens het live zien van deze tentoonstelling in Alice in Wonderland, een reis op zich!